‘ในความพยายามที่จะเข้าใจธรรมชาติ เรามี ๒ หนทาง หนึ่งคือการมองลึกลงไปในตัวเอง ผู้ที่ต้องการจะเข้าใจธรรมชาติ หนทางนี้จะนำไปสู่อาณาจักรแห่งปรัชญาและศาสนา ส่วนหนทางที่สองคือการวิจัยสืบค้นธรรมชาติ โดยแยกขาดจากมนุษย์ โดยทางนี้ธรรมชาติจะถูกแบ่งเป็นปรากฏการณ์ที่หลากหลาย แยกขาดจากกันสำหรับการศึกษาวิจัย อันจะนำไปสู่คำถามอื่นๆ อย่างไม่จบสิ้น และนี่คือหนทางของวิทยาศาสตร์’
การศึกษาเพื่อเข้าใจธรรมชาติ โดยการมองลึกลงไปในตัวเอง คือการเฝ้าสังเกต และพิจารณาให้เห็นสภาพความเป็นจริงที่แท้ของธรรมชาติ มิใช่การครุ่นคิดคำนึงด้วยหลักเหตุผล เพื่อตอบปัญหาที่ไม่มีอยู่จริง เพราะนั่นเป็นเพียงความคิดของมนุษย์ มิใช่ตัว ธรรมชาติที่แท้ หากเป็นเช่นนั้น ‘ธรรมชาติที่ถูกรับรู้ด้วยวิธีทางปรัชญาก็เป็นเสมือนภูตผีที่มีเพียงวิญญาณแต่ปราศจากโครงร่าง ในขณะที่วิทยาศาสตร์ก็เป็นเพียงการรับรู้ธรรมชาติที่มีแต่โครงกระดูกแต่ไร้วิญญาณ’
วิทยาศาสตร์ล่อลวงให้เราหลงทาง หลายครั้งที่มนุษย์เพียรพยายามศึกษาธรรมชาติโดยไร้เหตุผล และไม่มีจุดหมาย ‘ในประเทศญี่ปุ่น มีการวิจัยมากมายเกี่ยวกับการพัฒนาวิธีเพาะปลูกพืชผักบางชนิดในตู้กระจกในฤดูหนาว แต่มีคำถามง่ายๆ ที่เราควรตอบเสียก่อนว่า มันเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับมนุษย์หรือไม่ที่จะต้องกินมะเขือยาว และแตงกวาในฤดูหนาว ? หลายสิ่งเป็นสิ่งไม่จำเป็น แต่เมื่อมนุษย์เกิดความต้องการโดยไร้เหตุผล เมื่อมนุษย์เข้าไปแทรกแซงธรรมชาติ เมื่อนั้นวิทยาศาสตร์ก็จะกลายเป็นสิ่งจำเป็น การเข้าไปแทรกแซงของมนุษย์ทำให้เกิดความผิดพลาด และถ้าความเสียหายนั้นถูกปล่อยไว้ก็จะสะสมมากเข้า คนเราจึงต้องทุ่มเทความพยายามทั้งมวลเพื่อเข้าไปแก้ไขมัน หากการแก้ไขลุล่วงไปได้ด้วยดี พวกเขาก็จะคิดว่าวิธีการเหล่านั้นเป็นความสำเร็จอันงดงาม คนเรามักทำเช่นนี้ซ้ำแล้วซ้ำเล่า มันก็เหมือนกับคนโง่ที่ปีนขึ้นไปบนหลังคาบ้าน แล้วทำกระเบื้องบนหลังคาแตก เมื่อฝนตกน้ำก็รั่วเข้ามา เขาก็จะรีบปีนขึ้นไปซ่อมหลังคา จากนั้นก็ดีอกดีใจที่เขาได้พบวิธีแก้ปัญหาที่วิเศษ เหมือนนักวิทยาศาสตร์ที่คร่ำเคร่งอ่านตำราจนสายตาสั้น หากคุณสงสัยว่าอะไรทำให้เขาต้องคร่ำเคร่งเช่นนั้น คำตอบคือ เขาเป็นนักประดิษฐ์แว่นตาสำหรับคนสายตาสั้น’
การศึกษาในปัจจุบันจึงมิได้ทำหน้าที่ค้นหาคำตอบใด ๆ หากแต่เป็นเพียงการตามแก้ปัญหาที่มนุษย์ก่อไว้อย่างไม่มีวันสิ้นสุดเท่านั้นเอง ดังนั้น ‘ก่อนที่นักวิจัยจะเป็นนักวิจัย เขาควรจะเป็นนักปรัชญาเสียก่อน เขาควรจะได้พิจารณาว่า อะไรคือเป้าหมายที่มนุษยชาติควรสร้างขึ้น’
(อ่านต่อ... อารัมภบท โดยเวนเดล แบร์รี, ในหนังสือปฏิวัติยุคสมัยด้วยฟางเส้นเดียว ของ มาซาโนบุ ฟูกูโอกะ)
