การจัดการทรัพยากรมนุษย์ไม่ว่าจะใช้ปรัชญาแบบ "มนุษย์นิยมเชิงพัฒนา" หรือ "บริหารจัดการนิยม" แต่หากพิจารณาเป้าหมายของแนวคิดทั้ง 2 นี้ ก็คือการเพิ่มคุณภาพและปริมาณงาน เพื่อผลประโยชน์หรือผลประกอบการขององค์กรเป็นหลัก


 เมื่อพูดถึงการพัฒนาคน หรือการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ จะต้องมีความชัดเจนว่า เราจะพัฒนาคนในฐานะอะไร คือ ในฐานะที่เป็นคนหรือเป็นมนุษย์ หรือในฐานะที่เป็นทรัพยากรมนุษย์ สองอย่างนี้คงไม่เหมือนกัน

 คําว่า “ทรัพยากรมนุษย์” นี้แปลมาจาก คําภาษาอังกฤษว่า human resources ซึ่งเป็นศัพท์ใหม่ เกิดขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2504 ในประเทศสหรัฐอเมริกาซึ่งเป็นผู้นําของประเทศอุตสาหกรรม ในยุคที่กระแสการพัฒนาที่เน้นเศรษฐกิจกําลังแรง จนกระทั่งเรา มองคนเป็นทรัพยากร คือเป็นทรัพย์สิน เป็นทุน เป็นเครื่องมือ หรือเป็นปัจจัยที่จะนำไปใช้เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม

 The Oxford English Dictionary ฉบับ ค.ศ. 1991 ให้ความหมายของ human resources ว่า ได้แก่ “คน (โดยเฉพาะ บุคลากร หรือคนงาน) ซึ่งถือว่าเป็นทรัพย์สินที่สําคัญอย่างหนึ่งของธุรกิจ หรือองค์กร อย่างอื่น ตรงข้ามกับทรัพยากรวัตถุ เป็นต้น...” คําที่พจนานุกรมต่างๆ มักใช้อธิบายความหมาย หรือบางที่ใช้เป็น ไวพจน์ของ human resources (ทรัพยากรมนุษย์) ได้แก่ personnel (บุคลากร) manpower (กําลังคน) และ labour force (กําลังแรงงาน) 

ตัวอย่างดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า คําว่า “ทรัพยากรมนุษย์” เป็นเรื่องของการมองคนเป็นทุน เป็นองค์ประกอบ หรือเป็นปัจจัยที่จะนําไปใช้ใน การพัฒนาทางเศรษฐกิจและทางสังคม เฉพาะอย่างยิ่งที่เด่นชัดมากคือใน ทางเศรษฐกิจ โดยอาจจะถือเป็นเพียงปัจจัยในการผลิตอย่างหนึ่ง ซึ่งจะต้อง พัฒนาให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพ เพื่อจุดมุ่งหมายในการสร้างความเจริญ เติบโตหรือขยายตัวทางเศรษฐกิจ เริ่มตั้งแต่การเพิ่มผลผลิต

ในเรื่องนี้เราจะต้องมีความชัดเจน จะต้องมีการแยกว่าจะพัฒนาคน ในฐานะที่เป็นมนุษย์หรือเป็นตัวคน หรือจะพัฒนาคนในฐานะที่เป็นทรัพยากร สองคํานี้คนละอย่าง แต่ที่ว่านี้ก็ไม่ใช่หมายความว่าจะเลิกพัฒนาคนในฐานะที่เป็นทรัพยากรมนุษย์ ในแง่หนึ่งก็เป็นทรัพยากรทางสังคมและทางเศรษฐกิจ เพราะคนมีคุณภาพดีก็เอาไปใช้พัฒนาเศรษฐกิจและสังคมได้ผลดี แต่เราคงไม่หยุดแค่นั้น คือในขั้นพื้นฐาน เราต้องพัฒนาคนในฐานะที่เป็นคน เพื่อความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ 

ความเป็นคนที่สมบูรณ์ หรือมนุษย์ที่สมบูรณ​์นั้น อย่างหนึ่ง ซึ่งไม่จำเป็นต้องเป็นเครื่องมือของการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม หมายความว่า คนสามารถมีความสมบูรณ์ในตัวของเขาเอง การพัฒนาคน คือการทำให้เขามีชีวิตที่ดี งดงาม ประณีต มีอิสรภาพ มีความสุข มีความเป็นคนเต็มคนในตัว 

ถ้าเราแยกอย่างนี้ได้ คือรู้ว่าพัฒนาคนในฐานะที่เป็นการพัฒนามนุษย์ คือ 

-  พัฒนาตัวมนุษย์ให้มีความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ มีชีวิตที่ดีงาม มีความสุข มีอิสรภาพ อย่างหนึ่ง 
-  พัฒนาคนนั้นในฐานะที่เป็นทรัพยากรมนุษย์ คือ เป็นทุนที่จะนําไปใช้ในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม อีกอย่างหนึ่ง
-  เราก็จะต้องจัดระบบในการพัฒนาคน ให้ครบทั้ง 2 ด้าน คือ
-  การจัดการศึกษา “วิชาชีวิต” เพื่อพัฒนาตัวคนให้เป็นบัณฑิต เป็นคนดี เป็นปัจจัยของสังคมที่ดี โดยสมบูรณ์
-  การจัดการศึกษา “วิชาชีพ” เพื่อเป็นเครื่องมือให้บัณฑิต ใช้ศักยภาพพื้นฐานของตน สร้างสรรค์ ทำประโยชน์ให้แก่งาน องค์กร สังคม อย่างถูกทิศถูกทาง และเกิดประโยชน์ยั่งยืน ทั้งแก่โลก รวมทั้งตัวของ คนๆ นั้นเองด้วย

(คัดลอกและขยายความจาก สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์, การศึกษาเพื่อสร้างบัณฑิต หรือการศึกษาเพื่อเพิ่มผลผลิต)