| |
รูปสมุฏฐานนัย   |  

อาจารย์วรรณสิทธิ ไวทยะเสวี อดีตประธานมูลนิธิแนบ มหานีรานนท์รุ.๕๓๖ ได้แสดงอารัมภบทเรื่องรูปสมุฏฐานนัยไว้ ดังต่อไปนี้

รูปสมุฏฐานนัย หมายถึง นัยที่แสดงธรรมที่เป็นเหตุให้รูปเกิดขึ้น ซึ่งแสดงถึงการเกิดขึ้นของรูปธรรมทั้งปวงนั้น ต้องอาศัยเหตุปัจจัยให้เกิด

ดังมีคาถาสังคหะที่ท่านพระอนุรุทธาจารย์รุ.๕๓๗ ได้แสดงไว้ว่า

คาถาสังคหะที่ ๖ แสดงจำนวนรูปที่เกิดจากสมุฎฐานทั้ง ๔

อฎฺารส ปนฺนรส    เตรส ทฺวาทสาติ จ
กมฺมจิตฺโตตุกาหาร-    ชานิ โหนฺติ ยถากฺกมํ ฯ

แปลความว่า

รูปที่เกิดจากกรรม จิต อุตุ อาหาร มีจำนวนตามลำดับดังนี้ คือ กัมมชรูปมี ๑๘ จิตตชรูปมี ๑๕ อุตุชรูปมี ๑๓ อาหารชรูปมี ๑๒

ในปรมัตถทีปนีฎีการุ.๕๓๘ ท่านได้แสดงความหมายของสมุฏฐานไว้ว่า สมุฏฺาติ รูปํ เอเตนาติ = สมุฏฺานํ แปลความว่า ธรรมชาติใดทำให้เกิดรูปขึ้น เพราะเหตุนั้น ธรรมชาตินั้น ชื่อว่า สมุฏฐาน ตามความหมายนี้มุ่งหมายถึงปัจจัยที่ปรุงแต่งให้รูปธรรมเกิดขึ้นเท่านั้น ที่เรียกว่า สมุฏฐาน

กมฺมํ จิตฺตํ อุตุ อาหาโร เจติ จตฺตาริ รูปสมุฏฺานานิ นาม แปลความว่า กรรม จิต อุตุ อาหาร ทั้ง ๔ ประการนี้ชื่อว่า รูปสมุฏฐาน หมายความว่า สมุฏฐาน คือ เหตุปัจจัยที่ทำให้รูปเกิดขึ้นนั้น มีอยู่ ๔ ประการ ได้แก่ กรรม จิต อุตุ และอาหาร [ความหมายของสมุฏฐานทั้ง ๔ นั้น จะได้แสดงในลำดับต่อไป]


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |