วิตกเจตสิก อยู่ในกลุ่ม อัญญสมานราสี คือ หมวดแห่งอัญญสมานเจตสิก ๑๓ เป็น ปกิณณกเจตสิก คือ เป็นเจตสิกที่ประกอบกับจิตได้ทั่วไปทุกประเภท แต่ประกอบไม่ได้ทั้งหมด ประกอบได้เป็นบางดวง ตามสมควรที่จะประกอบได้

วิตกเจตสิก เป็น นิยตโยคีเจตสิก คือ เจตสิกที่ประกอบกับจิตได้โดยแน่นอน หมายความว่า เมื่อระบุว่า ประกอบกับจิตดวงใดได้แล้ว เมื่อจิตดวงนั้นเกิดขึ้น ย่อมมีวิตกเจตสิกประกอบร่วมด้วยเสมอ และเมื่อระบุไว้ว่า ไม่ประกอบกับจิตดวงใด เมื่อจิตดวงนั้นเกิดขึ้น ย่อมไม่มีวิตกเจตสิกประกอบร่วมด้วยโดยประการทั้งปวง

วิตกเจตสิกประกอบกับจิตได้ ๕๕ ดวง ได้แก่ อกุศลจิต ๑๒ สัมปฏิจฉนจิต ๒ สันตีรณจิต ๓ อเหตุกกิริยาจิต ๓ กามาวจรโสภณจิต ๒๔ ปฐมฌานจิต ๑๑

ส่วนจิตที่วิตกเจตสิกไม่ประกอบนั้นมี ๖๖ ดวง ได้แก่ ทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐ ทุติยฌานจิต ๑๑ ตติยฌานจิต ๑๑ จตุตถฌานจิต ๑๑ ปัญจมฌานจิต ๒๓

เหตุที่วิตกเจตสิกไม่ประกอบกับทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐ นั้น เพราะทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐ ดวงนั้น เป็นจิตที่เกิดขึ้นโดยอาศัยเหตุปัจจัยของตนซึ่งประชุมพร้อมแล้ว เช่น จักขุวิญญาณจิตต้องอาศัยเหตุปัจจัย ๔ ประการ ได้แก่ ๑] ต้องมีจักขุประสาทดี ๒] มีรูปารมณ์มาปรากฏเฉพาะหน้า ๓] มีแสงสว่างที่พอเหมาะ ๔] มีมนสิการคือความใส่ใจต่อรูปารมณ์นั้น เมื่อเหตุปัจจัยครบ ๔ ประการนี้แล้ว จักขุวิญญาณจิตย่อมเกิดขึ้น แต่ถ้าขาดไปอย่างใดอย่างหนึ่งแล้ว จักขุวิญญาณจิตย่อมเกิดขึ้นไม่ได้ วิญญาณจิตดวงอื่น ๆ ก็เป็นไปในทำนองเดียวกัน ด้วยเหตุนี้ จึงไม่จำเป็นต้องมีวิตกเจตสิกมายกจิตขึ้นสู่อารมณ์ เพราะถึงแม้วิตกเจตสิกจะพยายามยกจิตขึ้นสู่อารมณ์เพียงใด ถ้าเหตุปัจจัยไม่ครบบริบูรณ์ทั้ง ๔ ประการดังกล่าวแล้ว ทวิปัญจวิญญาณจิตแต่ละดวงย่อมเกิดขึ้นไม่ได้อยู่นั่นเอง

เหตุที่วิตกเจตสิกไม่ประกอบกับทุติยฌานจิต ๑๑ ตติยฌานจิต ๑๑ จตุตถฌานจิต ๑๑ และปัญจมฌานจิต ๒๓ นั้น เพราะการเจริญฌานนั้น วิตกเจตสิกเป็นหนึ่งในองค์ฌาน ๕ ได้แก่ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา และในการเจริญฌานให้สงบประณีตยิ่งขึ้นด้วยการเลื่อนขั้นฌานให้สูงขึ้นไปนั้น ต้องกำหนดละองค์ฌานที่หยาบกว่าเสียจากความรู้สึก เมื่อละองค์ฌานนั้น ๆ ได้แล้ว ฌานจิตขั้นที่สูงกว่าย่อมปรากฏเกิดขึ้น กล่าวคือ ทุติยฌานละวิตก ตติยฌานละวิจาร จตุตถฌานละปีติ และปัญจมฌานเปลี่ยนจากสุขเป็นอุเบกขา ด้วยเหตุนี้ วิตกเจตสิกในฐานะเป็นองค์ฌานจึงถูกละออกไปจากความรู้สึกในฌานตั้งแต่ทุติยฌานแล้ว เพราะฉะนั้น ในฌานจิตทั้งหลาย ตั้งแต่ทุติยฌานเป็นต้นไป จึงไม่มีวิตกเจตสิกประกอบร่วมด้วย

วิตกเจตสิกเกิดร่วมกับเจตสิกได้ทั้งหมด ๕๑ ดวง [เว้นตัวเอง] คือ

เมื่อประกอบกับอกุศลจิต ๑๒ ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๒ [เว้นวิตก] และอกุศลเจตสิก ๑๔ ตามที่จิตแต่ละดวงนั้น จะมีเจตสิกอะไรเกิดร่วมด้วยได้

เมื่อประกอบกับอเหตุกจิต ๘ ดวง [เว้นทวิปัญจวิญญาณจิต ๑๐] ได้แก่ สัมปฏิจฉนจิต ๒ สันตีรณจิต ๓ อเหตุกกิริยาจิต ๓ ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๑ [เว้นวิตกและฉันทะ] ตามที่จิตแต่ละดวงนั้นจะมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วยได้

เมื่อประกอบกับโสภณจิต ๓๕ ดวง ได้แก่ กามาวจรโสภณจิต ๒๔ ปฐมฌานจิต ๑๑ ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๒ [เว้นวิตก] และโสภณเจตสิก ๒๕ ตามที่จิตแต่ละดวงนั้นจะมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วยได้

เมื่อจิตแต่ละดวงเกิดขึ้น พร้อมด้วยเจตสิกที่ประกอบกับจิตดวงนั้น ๆ วิตกเจตสิกย่อมเกิดพร้อมกับเจตสิกเหล่านั้นด้วย