| |
อกุศลจิต   |  

อกุศลจิต หมายถึง จิตที่มีสภาพเป็นอาการเศร้าหมองเนื่องจากถูกอกุศลเจตสิกเข้าไปปรุงแต่งให้มีสภาพเป็นไปต่าง ๆ กล่าวคือ เป็นความโลภ ความโกรธ ความหลง เป็นต้น อนึ่ง อกุศลจิตนี้นอกจากมีสภาพเศร้าหมองในตนเองแล้ว ก็ยังส่งผลให้สัตว์ทั้งหลายผู้กระทำอกุศลกรรมด้วยอำนาจของจิตนั้นได้รับความทุกข์ความทรมานไปด้วย

อกุศลจิตนี้ มี ๑๒ ดวง ซึ่งแบ่งเป็น ๓ จำพวก คือ โลภมูลจิตมี ๘ ดวง โทสมูลจิตมี ๒ ดวงและโมหมูลจิตมี ๒ ดวง ดังที่ท่านพระอนุรุทธาจารย์ได้แสดงคาถาสังคหะที่ ๔ ไว้ดังต่อไปนี้

(๔) อัฎฐะธา โลภะมูลานิ โทสะมูลานิ จะ ท๎วิธา
โมหะมูลานิ จะ เท๎วติ ท๎วาทะสากุสะลา สิยุง ฯ

แปลความว่า โลภมูลจิต ๘ โทสมูลจิต ๒ โมหมูลจิต ๒ รวมจิต ๑๒ ดวงนี้เป็นอกุศลจิต

๑. โลภมูลจิต หมายถึง จิตที่ประกอบด้วยโลภเจตสิก เป็นมูลเป็นประธาน ทำให้เกิดความโลภ ความอยากได้ ความยึดติดในอารมณ์ที่ได้ประสบทางทวารทั้ง ๖ คือ เห็นรูปทางตา ได้ยินเสียงทางหู ได้กลิ่นทางจมูก รู้รสทางลิ้น สัมผัสทางกายและคิดนึกทางใจ

๒. โทสมูลจิต หมายถึง จิตที่ประกอบด้วยโทสเจตสิก เป็นมูลเป็นประธาน ทำให้เกิดความโกรธ ความประทุษร้าย ความขัดเคือง ความเสียใจ ความเกลียด ความกลัว ความอาย [เพราะเสียหน้า] เป็นต้น ต่ออารมณ์ที่ได้ประสบนั้น ๆ

๓. โมหมูลจิต หมายถึง จิตที่ประกอบด้วยโมหเจตสิก เป็นมูลเป็นประธาน ทำให้เกิดความโง่ ความหลง ความงมงาย ความไม่รู้สภาวธรรมโดยทั่วไปตามความเป็นจริง ในอารมณ์ที่ได้ประสบนั้น ๆ


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |