| |
รูปทั้งหมดย่อเป็น ๓ ประเภท   |  

๑. สนิทัสสนสัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นได้และกระทบกันได้

๒. อนิทัสสนสัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นไม่ได้ แต่กระทบกันได้

๓. อนิทัสสนอัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นไม่ได้และกระทบกันไม่ได้

ดังมีบาลีสังคหะแสดงไว้ว่า

ติวิเธน รูปสงฺคโห    สนิทสฺสนสปฺปฏิฆรูปํ
อนิทสฺสนสปฺปฏิฆรูปํ    อนิทสฺสนอปฺปฏิฆรูปํ

แปลความว่า

รูปสังคหะ คือ การย่อรูป มี ๓ อย่าง คือ รูปที่เห็นได้และกระทบกันได้ ๑ รูปที่เห็นไม่ได้ แต่กระทบกันได้ ๑ รูปที่เห็นไม่ได้และกระทบกันไม่ได้ ๑รุ.๕๓๕

อธิบายความว่า

๑. สนิทัสสนสัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นได้และกระทบกันได้ ได้แก่ วัณณรูปคือรูปารมณ์อย่างเดียวเท่านั้น เพราะรูปารมณ์นั้น เป็นทั้งสนิทัสสนรูป คือ รูปที่จักขุวิญญาณจิตและจักขุทวารวิถีจิตหรือจักขุทวาริกจิตสามารถเห็นได้ และเป็นสัปปฏิฆรูป คือ รูปที่กระทบกับจักขุปสาทรูปได้

๒. อนิทัสสนสัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นไม่ได้ แต่กระทบกันได้ ได้แก่ อัปปฏิฆรูป ๑๑ [เว้นวัณณรูป] คือ ปสาทรูป ๕ วิสยรูป ๖ [เว้นวัณณรูป] เพราะรูปทั้ง ๑๑ รูปเหล่านี้ เป็นอนิทัสสนรูป คือ รูปที่ไม่สามารถเห็นได้โดยจักขุวิญญาณจิตและจักขุทวารวิถีจิตหรือจักขุทวาริกจิต แต่สามารถกระทบซึ่งกันและกันได้ตามสภาวะ กล่าวคือ จักขุปสาทรูปกระทบกับรูปารมณ์ โสตปสาทรูปกระทบกับสัททารมณ์ ฆานปสาทรูปกระทบกับคันธารมณ์ ชิวหาปสาทรูปกระทบกับรสารมณ์ และกายปสาทรูปกระทบกับโผฏฐัพพารมณ์ [ปถวี เตโช วาโย]

๓. อนิทัสสนอัปปฏิฆรูป หมายถึง รูปที่เห็นไม่ได้และกระทบกันไม่ได้ ได้แก่ สุขุมรูป ๑๖ คือ อาโปธาตุ ๑ ภาวรูป ๒ หทยรูป ๑ ชีวิตรูป ๑ อาหารรูป ๑ ปริจเฉทรูป ๑ วิญญัติรูป ๒ วิการรูป ๓ ลักขณรูป ๔ ซึ่งเป็นรูปที่มีสภาพเป็นธัมมารมณ์ ย่อมปรากฏแก่ภวังคจิตอันเป็นนามธรรมเท่านั้น ไม่สามารถกระทบกับรูปธรรมด้วยกันได้ และเป็นรูปที่รับรู้ได้ทางมโนทวารโดยกามมโนทวารวิถีเท่านั้น


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |