| |
รูปาวจรจิต   |  

รูปาวจรจิต เป็นจิตที่เกี่ยวข้องกับการรับรูปวัตถุ คือ อารมณ์ที่เกี่ยวเนื่องกับรูปฌานและความเป็นรูปภพ รูปพรหม ตลอดถึงบัญญัติอารมณ์ทั้งหลาย ซึ่งเป็นจิตที่เกิดขึ้นโดยการเจริญสมถกรรมฐานที่มีรูปบัญญัติเป็นอารมณ์ มีกสิณเป็นต้น จนเข้าถึงความแนบแน่นในอารมณ์เป็นอัปปนาสมาธิ จึงจัดเป็นจำพวกอัปปนาจิตหรือฌานจิต มี ๑๕ ดวง คือ รูปาวจรกุศลจิต ๕ รูปาวจรวิปากจิต ๕ รูปาวจรกิริยาจิต ๕ ดังที่ท่านพระอนุรุทธาจารย์เถระเจ้าได้แสดงคาถาสังคหะที่ ๘ ไว้ดังต่อไปนี้

(๘) ปัญจะธา ฌานะเภเทนะ รูปาวะจะระมานะสัง
ปุญญะปากักก๎ริยาเภทา ตัง ปัญจะทะสะธา ภะเวฯ

แปลความว่า

รูปาวจรจิต ว่าโดยประเภทแห่งฌานแล้ว มี ๕ ประการ เมื่อจำแนกโดย กุศล วิบาก กิริยาแล้ว มี ๑๕ ประการ

อธิบายความว่า

คาถานี้ แสดงการรวบรวมจิตที่เป็นรูปาวจรทั้งหมด ทั้งได้แสดงการจำแนกชาติของจิตเหล่านี้ด้วย

รูปาวจรจิต หมายถึง จิตที่เข้าถึงความเป็นรูปฌาน หรือหมายถึง จิตที่ท่องเที่ยวเกิดอยู่ในภูมิอันเป็นที่เกิดแห่งรูปวัตถุและรูปกิเลสโดยมาก

รูปวัตถุ หมายถึง อารมณ์ที่เกี่ยวเนื่องกับรูปาวจรจิต ๑๕ เจตสิก ๓๕ อันเป็นวัตถุธรรม คือ สภาพที่เป็นอารมณ์ให้จิตรับรู้ได้

รูปกิเลส หมายถึง โลภเจตสิกที่เกี่ยวเนื่องด้วยรูปตัณหาซึ่งเกิดความยินดีพอใจในรูปฌาน อภิญญาและรูปภพ [รูปภพ คือ การเกิดเป็นรูปพรหม]


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |