เภทนัย แปลว่า การจำแนก ในที่นี้ หมายถึง การจำแนกจิตออกไปโดยประเภทต่าง ๆ มี ๙ นัย

๑] จิตที่เป็นอกุศลชาติ มี ๑๒ ดวงคือ อกุศลจิต ๑๒ เรียกว่า อกุศลจิต

๒] จิตที่เป็นกุศลชาติ มี ๓๗ ดวง คือ มหากุศลจิต ๘ รูปาวจรกุศลจิต ๕ อรูปาวจรกุศลจิต ๔ โลกุตตรกุศลจิตหรือมรรคจิต ๒๐ เรียกว่า กุศลจิต

๓] จิตที่เป็นวิบากชาติ มี ๕๒ ดวง คือ อเหตุกวิปากจิต ๑๕ มหาวิปากจิต ๘ รูปาวจรวิปากจิต ๕ อรูปาวจรวิปากจิต ๔ โลกุตตรวิปากจิตหรือผลจิต ๒๐ เรียกว่า วิปากจิต

๔] จิตที่เป็นกิริยาชาติ มี ๒๐ ดวง คือ อเหตุกกิริยาจิต ๓ มหากิริยาจิต ๘ รูปาวจรกิริยาจิต ๕ อรูปาวจรกิริยาจิต ๔ เรียกว่า กิริยาจิต

๑] จิตที่เป็นกามาวจรภูมิหรือกามจิต มี ๕๔ ดวง คือ กามาวจรจิต ๕๔

๒] จิตที่เป็นรูปาวจรภูมิหรือรูปาวจรจิต มี ๑๕ ดวง คือ รูปาวจรจิต ๑๕

๓] จิตที่เป็นอรูปาวจรภูมิหรืออรูปาวจรจิต มี ๑๒ ดวง คือ อรูปาวจรจิต ๑๒

๔] จิตที่เป็นโลกุตตรภูมิหรือโลกุตตรจิต มี ๔๐ ดวง คือ โลกุตตรจิต ๔๐

๑] จิตที่เป็นอโสภณะหรืออโสภณจิต มี ๓๐ ดวง คือ อกุศลจิต ๑๒ อเหตุกจิต ๑๘ เรียกว่า อโสภณจิต

๒] จิตที่เป็นโสภณะหรือโสภณจิต มี ๙๑ ดวง คือ กามาวจรโสภณจิต ๒๔ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ โลกุตตรจิต ๔๐ เรียกว่า โสภณจิต

๑] จิตที่เป็นโลกียะหรือโลกียจิต มี ๘๑ ดวง คือ กามาวจรจิต ๕๔ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ เรียกว่า โลกียจิต

๒] จิตที่เป็นโลกุตตระหรือโลกุตตรจิต มี ๔๐ ดวง คือ โลกุตตรจิต ๔๐ เรียกว่า โลกุตตรจิต

๑] จิตที่เป็นอเหตุกะหรืออเหตุกจิตมี ๑๘ ดวงคือ อเหตุกจิต ๑๘ เรียกว่า อเหตุกจิต

๒] จิตที่เป็นสเหตุกะหรือสเหตุกจิต มี ๑๐๓ ดวงคือ อกุศลจิต ๑๒ กามาวจรโสภณจิต ๒๔ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ โลกุตตรจิต ๔๐ เรียกว่า สเหตุกจิต

๑] จิตที่ไม่ประกอบด้วยองค์ฌาน ชื่อว่า อฌานจิต มี ๕๔ ดวง คือ กามาวจรจิต ๕๔ เรียกว่า อฌานจิต

๒] จิตที่ประกอบด้วยองค์ฌาน ชื่อว่า ฌานจิต มี ๖๗ ดวง คือ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ โลกุตตรจิต ๔๐ เรียกว่า ฌานจิต

๑] จิตที่เกิดพร้อมด้วยสุขเวทนา ชื่อว่า สุขสหคตจิต มี ๑ ดวง คือ สุขสหคตกายวิญญาณจิต ๑

๒] จิตที่เกิดพร้อมด้วยทุกขเวทนา ชื่อว่า ทุกขสหคตจิต มี ๑ ดวง คือ ทุกขสหคตกายวิญญาณจิต ๑

๓] จิตที่เกิดพร้อมด้วยโสมนัสสเวทนา ชื่อว่า โสมนัสสสหคตจิต มี ๖๒ ดวง คือ กามโสมนัสสสหคตจิต ๑๘ ปฐมฌานจิต ๑๑ ทุติยฌานจิต ๑๑ ตติยฌานจิต ๑๑ จตุตถฌานจิต ๑๑

๔] จิตที่เกิดพร้อมด้วยโทมนัสสเวทนา ชื่อว่า โทมนัสสสหคตจิต มี ๒ ดวง คือ โทสมูลจิต ๒

๕] จิตที่เกิดพร้อมด้วยอุเบกขาเวทนา ชื่อว่า อุเบกขาสหคตจิต มี ๕๕ ดวง คือ กามอุเบกขาสหคตจิต ๓๒ ปัญจมฌานจิต ๒๓

๑] จิตที่ประกอบด้วยธรรม ๕ อย่าง คือ ทิฏฐิ ปฏิฆะ วิจิกิจฉา อุทธัจจะ ญาณะ อย่างใดอย่างหนึ่ง ชื่อว่า สัมปยุตตจิต มี ๘๗ ดวง คือ ทิฏฐิคตสัมปยุตตจิต ๔ ปฏิฆสัมปยุตตจิต ๒ วิจิกิจฉาสัมปยุตตจิต ๑ อุทธัจจสัมปยุตตจิต ๑ ญาณสัมปยุตตจิต ๗๙

๒] จิตที่ไม่ประกอบด้วยธรรม ๕ อย่างนั้น อย่างใดอย่างหนึ่ง ชื่อว่า วิปปยุตตจิต มี ๓๔ ดวง คือ ทิฏฐิคตวิปปยุตตจิต ๔ อเหตุกจิต ๑๘ ญาณวิปปยุตตจิต ๑๒

๑] จิตที่เกิดขึ้นโดยไม่มีการชักชวน ชื่อว่า อสังขาริกจิต มี ๓๗ ดวง คือ อกุศลอสังขาริกจิต ๗ อเหตุกจิต ๑๘ กามาวจรโสภณอสังขาริกจิต ๑๒

๒] จิตที่เกิดขึ้นโดยมีการชักชวน ชื่อว่า สสังขาริกจิต มี ๘๔ ดวง คือ อกุศลสสังขาริกจิต ๕ กามาวจรโสภณสสังขาริกจิต ๑๒ ฌานจิต ๖๗ [ได้แก่ รูปาวจรจิต ๑๕ อรูปาวจรจิต ๑๒ โลกุตตรจิต ๔๐]